Chiến tranh giữa Libya và Liên quân hôm nay đã sang ngày thứ ba. Chưa cần bàn đến làn ranh thiện - ác trong một hiệp đấu khó phân biệt, ý nghĩa của cuộc chiến này đã dường như vượt qua cương vực Trung Đông - Bắc Phi, vốn đang chao đảo không kém động đất và sóng thần ở Nhật Bản.
Nhưng những điều hiện ra trên bề mặt chiến sự, ngay từ đầu, dễ nhận thấy. Một bên là liên quân, gồm các cường quốc châu Âu, cộng thêm Hoa Kỳ, một số nước Ả Rập và các lực lượng người Libya nổi dậy. Bên kia là chính quyền của Tổng thống Moammar Gadhafi. Nhưng điều khó tiên liệu là những chuyển động bên dưới và đằng sau cuộc chiến.
Ngày 21/3, lên tiếng tại Santiago (Chile), Tổng thống Mỹ Barrack Obama đã khẳng định chính sách của Hoa Kỳ là nhà lãnh đạo Libya Moammar Gadhafi "phải ra đi", nhưng đó không phải là mục đích của chiến dịch quân sự. Ông ta cho rằng bước đi đầu tiên trong sứ mệnh của Liên quân là hủy diệt lực lượng phòng không của Libya đã hoàn tất.
Trong khi sứ mệnh của Liên quân khá rõ ràng, thì chiến lược dường như lại rất mù mờ đối với giới quan sát. Họ chỉ có thể biết rằng mục tiêu trước mắt của Liên quân là áp dụng "vùng cấm bay" và tấn công vào các trung tâm chỉ huy quân sự, hoặc cả hai cộng thêm các cuộc tấn công trực tiếp vào các lực lượng của Tổng thống Gadhafi.
Ngoại giao và quân sự đều dích dắc
Có một câu hỏi đặt ra với hầu hết những ai theo dõi diễn tiến chiến sự ở Lybia. Đó là điều gì đã khiến Nga và Trung Quốc không sử dụng quyền phủ quyết đối với Nghị quyết 1973 của Hội Đồng Bảo An?
Có vẻ như cả hai cường quốc này, một mặt, đều không muốn "làm mất lòng" Mỹ và phương Tây, cũng như muốn cải thiện hình ảnh nước lớn có trách nhiệm tại Trung Đông và Bắc Phi. Mặt khác, cả Bắc Kinh và Moscow đều muốn chiều lòng một số nước Ả Rập, đối tác quan trọng của cả hai, đang ủng hộ chiến dịch "Bình minh Odissey".
 |
| Xe tăng của quân đội Libya phát nổ (Ảnh minh họa: Time) |
Đầu xuôi, nhưng chuôi lại chưa lọt. Những thành viên thường trực trong HĐBA thuộc phái "chủ chiến" là Mỹ, Anh và Pháp, ngay từ những ngày đầu (17 đến 19/3), lại tỏ ra lúng túng và bất nhất trong các hành động quân sự dưới lá cờ Liên hiệp quốc.
Chẳng hạn, Pháp đảm đương khai hỏa với các chiến đấu cơ cất cánh từ khá xa, hai căn cứ Không quân trong lãnh thổ Pháp, để tấn công, hình như chỉ là một chiến xa của lực lượng Gaddafi. Công sức nhiều mà kết quả ít chỉ để chứng minh rằng mục tiêu chính trị của việc tham chiến là bảo vệ thường dân.
Trong quan hệ giữa các đồng minh, thiên hạ cũng bắt đầu đàm tiếu việc Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy muốn hoãn khai hỏa để có một thượng đỉnh cấp tốc và chớp nhoáng tại Paris. Nhu cầu ngoại giao hay phô trương đó của phe "đồng minh" khiến quân Gaddafi có nửa ngày vàng ngọc để vào tới cứ điểm sau cùng của phe nổi dậy là thành phố Benghazi.
Trong khi ấy, phe nổi dậy cướp được một chiếc MiG của Gaddafi để bay lên thị uy thì chiến đấu cơ này lại bị chính bị Liên quân bắn nhầm, khiến phe Tổng thống Gaddafi được dịp khoe là đã hạ một phi cơ Pháp! Cuộc chiến rắc rối này hiện đang ở giai đoạn ban đầu nên cũng đành phải chấp nhận rằng mọi tin tức đều chỉ ở dạng sơ khởi, cục bộ và dễ gây nhầm lẫn.
Sự thật là liên quân có hơn một tá căn cứ quân sự trong lãnh thổ Âu Châu và trên Địa Trung Hải làm bàn đạp tấn công Libya.
Sự thật là liên quân có một chục chiến hạm và tầu ngầm, kể cả ba hàng không mẫu hạm. Charles de Gaulle của Pháp đang dời quân cảng Toulon, trong khí đó Garibaldi và Cavour của Ý đã có mặt ở ngoài khơi, để yểm trợ cuộc chiến.
Sự thật là Mỹ tuy đi sau, nói là để yểm trợ, nhưng đã tới trước. Khoảng 140 hỏa tiễn loại cruise missiles đã bắn vào hệ thống phòng không của Libya. Và cho đến hôm nay thì coi như đã "gây thiệt hạ đáng kể" cho phe của Tổng thống Gaddafi.
Và, sự thật là quân lực Mỹ vẫn giữ vai trò quyết định nhưng lánh mặt để Âu Châu đóng vai trò "lãnh đạo" trong quyết định tham chiến của Liên hiệp quốc.
Chính trường liên đới phức tạp
Khi quyết định tham chiến, Tổng thống Barack Obama nêu rõ lý do là để cứu lấy thường dân Libya. Nếu lý do đó là mục đích, thì Gaddafi phải đầu hàng, ra đi hoặc bị ám sát, như phía Pháp có lúc đã đề xuất, và Tổng thống Bush (con) đã từng muốn thi hành năm 2003 tại Iraq mà không xong.
Nhưng, theo kịch bản này (nếu xảy ra), ai sẽ lãnh đạo đất nước Libya? Mục tiêu nghe ra đơn giản (thay đổi chế độ ở Libya), nhưng cách đạt mục tiêu và hậu quả sau đó thì lung linh và mơ hồ.
Khi Bush tham chiến tại Afganistan và Iraq, có Liên hiệp quốc, NATO hay các đồng minh khác. Tiền đồ của ông Obama trong chiến dịch quân sự mới này rõ ràng sáng hơn tiền đồ của ông Bush, khi có thêm sự ủng hộ của vài ba nước Ả Rập - một yếu tố lợi ích khiến Nga và Trung Quốc không dám phủ quyết.
Nhưng, có những người lại ví von rằng sự chênh lệch về độ sáng này có khi chỉ bằng ánh sáng của một que diêm. Và không phải họ không có lý.
Liên hiệp Phi châu gồm 52 nước Phi châu và Maroc (một xứ Bắc Phi) kêu gọi lập tức ngưng bắn để cứu trợ thường dân. Và khẩn cấp triệu tập một hội nghị Ả Rập ngày 25/3 này tại thủ đô Addis Ababa của Ethiopia với đại diện của Tổ chức Nghị hội Hồi giáo (Organization of the Islamic Conference), Liên hiệp Âu châu và Liên hiệp quốc.
Người ta không thể quên là Tổng thống Gaddafi có quan hệ gắn bó - và lý tài - với 14 quốc gia châu Phi, từ vùng Sahara tới Nam Phi, và dân Phi châu không vui gì với việc Tây phương lại ra đòn quân sự với một quốc gia trong lục địa của mình. Nó gợi nhớ trải nghiệm thực dân - điều mà ông Gaddafi đã lập tức khai thác.
Hơn thế nữa, hôm 20/3, Liên đoàn Ả Rập gồm 22 quốc gia Ả Rập lại có tiếng nói khác.
Tổng thư ký Amr Moussa, mang quốc tịch Ai Cập và sắp về nhà tranh cử Tổng thống, đã than phiền về quyết định tham chiến của phương Tây và kêu gọi ngưng bắn. Ông này cũng đã triệu tập một hội nghị khẩn cấp. Moussa cho là các nước Tây phương áp dụng sai tinh thần của nghị quyết Liên hiệp quốc, khi mở cuộc tấn công có thể gây tổn thất cho thường dân.
Đâm ra, cỗ xe ngoại giao của Tây phương với các nước Phi châu và Ả Rập, nhằm tạo chính nghĩa quốc tế cho cuộc chiến, vừa mới lăn bánh đã long bánh. Nếu thường dân mà bị thiệt hại, sự rạn nứt sẽ khiến que diêm của Obama tắt ngóm!
Là người mang dòng máu Kenya của châu Phi, lại rất nhạy cảm với cái nhìn của thế giới thứ ba về nước Mỹ, Tổng thống Obama hẳn sẽ cảm thấy chột dạ nhanh hơn một "cowboy" xuất thân từ Texas như Bush (con).
Cuộc chiến khôn lường
Trong những ngày này, Liên quân nhắm vào việc tiêu diệt hệ thống điều khiển chiến tranh của Gaddafi. Nhưng yêu cầu chính trị là ra quân để bảo vệ thường dân nên phải tấn công cả những mục tiêu di động. Chuyện này khó hơn và rủi ro hơn, với nạn "quân mình bắn dân ta" khi thông tin thiếu chính xác, hoặc, không loại trừ, những người dân thường bị quân đội chính phủ đẩy lên trước làm bia đỡ đạn.
Mỹ và các nước Tây phương chiếm lợi thế kỹ thuật là có thể tiêu diệt khả năng chống cự của Gaddafi theo kiểu quy ước. Đấy có thể là tin chiến thắng của mấy ngày tới.
Nhưng sau thắng lợi ban đầu đó, liệu chiến tranh sẽ kết thúc?
Ông Gaddafi, dù muốn hay không, cũng không thể tự kết thúc 4 thập kỷ trị vì của mình bằng cách lưu vong, hay, tệ hơn, là tự sát. Đang ở vào vị trí tuyệt vọng hơn lãnh tụ Slobodan Milosevic của Serbia sau vụ Kosovo năm xưa, nên nhiều khả năng ông sẽ lại kêu gọi hưu chiến lần nữa. Rồi phản công với những gì còn lại trong tay, kể cả phát động chiến tranh du kích - một kinh nghiệm đáng học của Taliban tại Afganistan và Sunni tại Iraq.
Tổn thất dân sự khi ấy chỉ tăng chứ không giảm. Lúc đó Liên quân sẽ tự hỏi: Có thả thêm quân vào bàn cờ này chăng?
Tổng thống Obama đã nói ngay từ đầu là không. Khi ấy, Anh, Pháp hay Ý nghĩ sao? Tiến vào Libya dưới sức mạnh yểm trợ của không quân Mỹ? Tiến đến đâu và trong bao lâu thì đủ, trước khi dân chúng ở nhà sốt ruột và nước Mỹ đổi ý?
Trong giả thuyết lạc quan được giới bình luận quốc tế đưa ra trong những ngày này, nếu liên quân đổ bộ thì chế độ Gaddafi có thể sớm bị lật đổ. Nhưng sau đó mới là vấn đề khiến nhiều người đổi ý vì không ai muốn ở lại thu dọn chiến trường. Ngần ấy lực lượng nổi dậy, lẫn tàn dư của chế độ Gaddafi (nếu chính quyền này sụp đổ), đều có tham vọng chính trị, trong khi có trong tay khá nhiều vũ khí.
Những hậu họa chưa thể dự báo
Như vậy, trong mấy ngày tới, tin thắng lợi của Tây phương có vẻ sẽ được khuyếch trương, vì đây là phần ngon ăn nhất. Nhưng sau đó mới đến món "kê cân", nuốt vào không nổi mà nhả ra khó xong. Đáng lo nhất là sứ mạng của việc Liên quân tiến vào là để chấm dứt nạn tàn sát thường dân, nhưng rồi thường dân lại chết nhiều hơn trước.
Một chuyện đáng sợ khác, Lybia có thể thành hang ổ của khủng bố, với hậu thuẫn của những lực lượng Ả Rập, hay Phi châu bất mãn, chống phương Tây.
Theo truyền thống, khi quân lực Mỹ ra tay, dân Mỹ đều đồng tâm ủng hộ và sát cánh sau lưng vị Tư lệnh tối cao của quân đội là Tổng thống. Nhưng cũng những người dân Mỹ ấy lại rất dễ đổi ý. Trên thực tế, họ không chấp nhận một cuộc chiến nào kéo dài quá bốn năm.
Con người thận trọng như George Bush (con) đã học được bài học đó khi phải lấy quyết định ngược với triết lý của mình. Rồi bị kết đủ tội, nhất là gian dối, bởi những người đã từng ủng hộ ông. Vậy mà ông vẫn tái đắc cử năm 2004.
Bây giờ, đến lượt Barack Obama và bài học về "hậu họa khó lường".
Ông Obama muốn giảng hòa với thế giới Hồi giáo để sửa sai lầm của chính quyền tiền nhiệm, ngõ hầu rút chân khỏi Iraq và Afganistan. Thế nhưng, rốt cuộc, ông lại phải mở ra một cuộc chiến thứ ba với một nước Hồi giáo, chỉ để cứu vớt thường dân Libya, vốn chỉ bị tàn sát với con số vài ngàn, tương đương với vài phần trăm so với thành tích Saddam Hussein. Phẩm và lượng sẽ được đặt lên bàn cân dư luận!
Về chuyện tốc độ, ông lấy quyết định quá chậm rãi - từ cuối tháng Hai qua mấy tuần của tháng Ba - rồi lại vội vã, ngược lại quan điểm của Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates cùng nhiều tướng lãnh. Và quên hẳn điều mà Đại tướng David H. Petraeus - Tư lệnh Chiến trường Afganistan mới trình bày cho Quốc hội vài ngày trước. Rằng Mỹ còn có thể phải giữ quân tại đó cho tới 2014!
Thủ tướng Pháp Georges Clémenceau (từ năm 1917) từng đưa ra lời khuyên: "Chiến tranh là chuyện quá hệ trọng để giao cho các tướng lĩnh". Lời cảnh báo này thật cần thiết cho cuộc chiến tranh Libya 2011, một cuộc chiến đã được phát động, nhưng các bên liên đới dường như vẫn chưa nhất trí với nhau về chiến lược cuối cùng!
Tác giả: Sơn Dương
Theo TuanVietNam.
Labels:
Đọc - Nghĩ
